Pedagog i psycholog

Powszechnie wiadomym jest, że organizm ludzki przetwarza bodźce cały czas. Dzięki temu możemy funkcjonować w sposób spójny i zaplanowany. Jednakże, nie każdy wie o tym, że mamy więcej niż pięć podstawowych zmysłów. W tym artykule skupimy się na systemach zmysłowych, które stanowią podstawę Integracji Sensorycznej oraz wiążą się z naszym funkcjonowaniem w często nieoczywisty sposób.

Pierwszym, który opiszę będzie system przedsionkowy, nazywany też zmysłem równowagi. Znajduje się w uchu wewnętrznym i obejmuje przedsionek oraz jego unerwienie. Według teorii SI, układ przedsionkowy stanowi podstawę do stymulacji innych zmysłów, ponieważ każde doznanie jest przetwarzane w stosunku do tego układu. Do głównych zadań układu przedsionkowego należą: utrzymanie równowagi, kierowanie wzroku, kontrola pozycji głowy oraz odruch przedsionkowo-oczny. Dodatkowo, przedsionek wzbudza i wygasza napięcie mięśniowe, wspomaga przetwarzanie wzrokowo-przestrzenne oraz słuchowo-językowe, pozwala planować ruch. Kiedy system ten nie działa prawidłowo możemy zaobserwować nietypowe zachowanie. W przypadku nadwrażliwości przedsionkowej dzieci mają trudności z podejmowaniem zabaw, boją się dynamicznego ruchu oraz wysokości czy obrotów, nie chcą odrywać nóg od ziemi. Kiedy dziecko jest podwrażliwe przedsionkowo ma trudności z wyciszeniem, zatrzymaniem ruchu, cały czas poszukuje stymulacji, nie zauważa zmiany pozycji głowy. Bez poprawnie działającego układu przedsionkowego, który ustabilizuje ciało, głowę i oczy – dziecko będzie miało trudności w szkole, szczególnie ze śledzeniem tego co jest napisane na tablicy czy z przepisywaniem do zeszytu.

Drugim podstawowym systemem w Integracji Sensorycznej jest system proprioceptywny, potocznie zwany „czuciem głębokim”. Mam tu na myśli wrażenia odbierane przy pomocy receptorów znajdujących się w ścięgnach, stawach i mięśniach. Ten system uruchamia się głównie podczas wysiłku fizycznego i przy mocnym, zdecydowanym dotyku. Dobrze funkcjonująca propriocepcja jest kluczem do znajomości schematu własnego ciała oraz możliwości poruszania bez kontroli wzrokowej. Propriocepcja pozwala na dokładne czucie własnego organizmu. Układ ten blisko współpracuje z układem przedsionkowym. Charakterystyczne objawy zaburzeń w zakresie układu proprioceptywnego to, np. chaotyczne ruchy, słaba precyzja rąk, poszukiwanie mocnego docisku, brak kontroli nad własnym dotykiem/siłą, częste gryzienie/szczypanie innych.

Trzecim i ostatnim podstawowym systemem sensorycznym jest układ dotykowy. Jest to największy i najbardziej pierwotny zmysł, który pozwala nam na różnicowanie tego czego dotykamy oraz gdzie my jesteśmy dotykani. Pełni swoistą funkcję obronną, która ostrzega nas przed niebezpiecznymi i nieoczekiwanymi bodźcami dotykowymi. Z tego powodu jest ściśle związany z poczuciem bezpieczeństwa, stabilnością emocjonalną oraz koncentracją uwagi. Receptory znajdujące się w skórze odbierają bodźce poprzez czucie powierzchniowe i różnicujące. Za pomocą czucia powierzchniowego możemy, np. zlokalizować miejsce dotyku bez konieczności kontroli wzrokowej, czuć różne faktury i kształty dotykanych przedmiotów. Czucie różnicujące polega na odbieraniu temperatury, ciśnienia i bodźców bólowych. Nadwrażliwość dotykowa, inaczej zwana obronnością dotykową, charakteryzuje się wycofaniem z kontaktu fizycznego, unikaniem dotyku - szczególnie głowy, twarzy i jamy ustnej, nadpobudliwością oraz trudnościami w skupieniu uwagi. Dodatkowo, dzieci nadwrażliwe dotykowo często nie chcą zdejmować butów i części garderoby, noszą obszerne ubrania, tolerują tylko określone materiały, unikają zabaw masami plastycznymi i piaskiem. Nierzadko nie tolerują konsystencji niektórych potraw.

Wszystkie opisane powyżej systemy sensoryczne współpracują ze sobą nieprzerwanie tworząc obraz nie tylko nas samych, ale także tego jak my oddziałujemy na środowisko. W przypadku zauważenia niepokojących sygnałów w rozwoju Państwa dziecka należy niezwłocznie skontaktować się z terapeutą Integracji Sensorycznej, tak aby być w stanie pomóc jak najszybciej i jak najlepiej.

Paulina Wolak - Terapeuta SI